สาระประมวล
ความมุ่งหมาย เพื่อศึกษาและเพิ่มพูนความรู้ความเข้าใจหลักกฎหมายทหาร
โดยเฉพาะกฎหมายอาญาทหาร พ.ร.บ.วินัยทหาร พ.ศ.๒๔๙๗ ธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ.๒๔๙๘ กฎหมายอื่นๆ
และระเบียบข้อบังคับของทางราชการที่เกี่ยวข้อง
เพื่อให้สามารถนำหลักการทางกฎหมายที่ผู้บังคับบัญชาจะต้องรู้และเข้าใจไปอำนวยประโยชน์
รวมทั้งการแก้ไขปัญหาในการปกครองบังคับบัญชา
โดยให้สามารถนำความรู้จากการศึกษาไปปฏิบัติหน้าที่และปกครองบังคับบัญชาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ขอบเขตการศึกษา บรรยายถึง
๑. หลักทั่วไปของการรับผิดทางอาญาตามประมวลกฎหมายอาญา
๒. หลักกฎหมายที่สำคัญตามบทบัญญัติในประมวลกฎหมายอาญาทหาร
๓. ความผิดทางอาญาที่ผู้บังคับบัญชามีอำนาจลงทัณฑ์ทางวินัยได้
๔. บทบัญญัติในกฎหมายอื่น ตลอดจนระเบียบของทางราชการที่สัมพันธ์กับกฎหมายอาญาทหารและเกี่ยวข้องกับการปกครองบังคับบัญชา
เช่น ธรรมนูญศาลทหารฯ พ.ร.บ.วินัยทหารฯ ระเบียบข้อบังคับต่างๆ ฯลฯ
๕. การใช้หลักการทางกฎหมายมาประกอบใช้ดุลพินิจ
การตัดสินใจ การสั่งการของผู้บังคับบัญชา
สาระคู่มือ
๑. ความสำคัญ
ประมวลกฎหมายอาญาทหาร
เป็นกฎหมายที่บังคับใช้ในการของทหาร
ซึ่งนับว่าเป็นหลักกฎหมายที่จำเป็นและมีความสำคัญที่ผู้บังคับบัญชาทหารจะต้องทราบและเข้าใจอย่างถี่ถ้วน
การดำเนินการ การสั่งการ การควบคุมกำกับดูแล โดยเฉพาะการปกครองบังคับบัญชาต้องอยู่ภายใต้อำนาจและเป็นไปตามหลักเกณฑ์ของกฎหมาย
สถานะและสังคมในองค์กรทหารจะมีความแตกต่างจากบุคคลพลเรือนทั่วไป
ดังจะเห็นได้จากในกฎหมายรัฐธรรมนูญ
แม้จะได้กำหนดให้ทหารมีสิทธิและเสรีภาพเช่นเดียวกับบุคคลพลเรือนทั่วไป
แต่ก็มีข้อยกเว้นให้ถูกจำกัดสิทธิเสรีภาพได้ตามกฎหมาย
กฎหรือข้อบังคับในส่วนที่เกี่ยวข้องกับการเมือง สมรรถภาพ วินัย หรือจรรยาบรรณ
ที่ทางราชการทหารได้กำหนดไว้ ทหารนอกจากจะอยู่ภายใต้บังคับกฎหมายของประเทศ
เหมือนพลเรือนแล้วยังจะต้องอยู่ภายใต้กฎหมาย ข้อบังคับ ระเบียบแบบแผนและจารีตประเพณีต่างๆ
ของทหารอีกมากมาย อันเป็นภาระที่เพิ่มขึ้น ดังนั้นจึงต้องมีกฎหมายพิเศษ
สำหรับควบคุมวินัยและความเรียบร้อยทั้งในยามสงบและยามสงคราม
ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ในการปกครองบังคับบัญชา ตลอดจนพิจารณาลงโทษผู้กระทำอาญาทหาร
จึงต้องมีกฎหมายพิเศษต่างหาก เพื่อใช้ปกครองในหมู่ทหารขึ้น
ผู้บังคับบัญชาทหารจึงต้องศึกษาและทำความเข้าใจให้ดี
๒. ความมุ่งหมาย
เพื่อเป็นการเพิ่มพูนความรู้และเข้าใจถึงหลักเกณฑ์ต่างๆ
ตามกฎหมายทหาร ทั้งกฎหมายอาญาทหาร พ.ร.บ.ธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ.๒๔๙๘ พ.ร.บ.วินัยทหาร
พ.ศ.๒๔๙๗ ตลอดจนระเบียบ ข้อบังคับต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
เพื่อให้สามารถนำความรู้จากการศึกษาไปปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างถูกต้องตามอำนาจหน้าที่
และเป็นประโยชน์ต่อการปกครองบังคับบัญชา
๓. สาระสังเขปการศึกษา
การศึกษาในหัวข้อวิชานี้
นายทหารนักเรียนจะต้องทบทวนและทำความเข้าใจหลักเกณฑ์ต่างๆ ที่เป็นหลักทั่วไปของความผิดทางอาญาตามประมวลกฎหมายอาญา
เพื่อเป็นพื้นฐานก่อน จากนั้นจึงทำการศึกษาถึงบทบัญญัติในประมวลกฎหมายอาญาทหาร
ซึ่งสามารถแยกลักษณะความผิดต่างๆ เป็นหลักกว้างๆ ได้ดังนี้
๓.๑ บทบัญญัติที่ว่าด้วยความผิดเฉพาะฝ่ายทหาร
ซึ่งเป็นบทบัญญัติเพิ่มเติมความผิดบางประการให้เหมาะสมกับกิจการทหาร
โดยมิได้เปลี่ยนแปลงจากหลักกฎหมายอาญาทั่วไป เช่น ความผิดฐานหนีราชการทหาร
ฐานขัดคำสั่งผู้บังคับบัญชา ฐานเป็นผู้ควบคุมเรือรบแห่งราชนาวี เป็นต้น
๓.๒
บทบัญญัติที่ว่าด้วยความผิดที่เกี่ยวข้องกับทหารและพลเรือน ความผิดเกี่ยวกับกรณีที่ทหารไปกระทำความผิดทางอาญาทั่วไปบางอย่าง
แต่ต้องถูกลงโทษหนักขึ้นกว่าบุคคลพลเรือนทั่วไปกระทำความผิด เช่น
ทำร้ายผู้บังคับบัญชา เป็นต้น
๓.๓
บทบัญญัติที่ว่าด้วยความผิดบางประเภทที่บุคคลพลเรือนกระทำแล้วถือว่าเป็นความผิดทางอาญาทหารด้วย
นอกเหนือจากกฎหมายอาญา เช่น การกระทำผิดฐานทำร้ายร่างกายทหารยามรักษาการณ์
ฐานดูหมิ่นทหารยามรักษาการณ์ เป็นต้น
นอกจากนั้นบทบัญญัติในประมวลกฎหมายอาญาทหาร
ยังมีข้อกำหนดความผิดในส่วนที่เกี่ยวกับการกระทำโดยปราศจากความเมตตาแก่คนที่ถูกอาวุธบาดเจ็บ
หรือคนที่เจ็บป่วยไม่ว่าเป็นข้าศึกหรือฝ่ายใดในเวลาสงคราม
รวมทั้งการใช้ธงหรือสัญลักษณ์กาชาดโดยผิดจากกฎข้อบังคับของอนุสัญญาต่างๆ
ซึ่งเป็นบทบัญญัติที่กำหนดขึ้นไว้ โดยสอดคล้องกับหลักกฎหมายระหว่างประเทศด้วย
กฎหมายมนุษยธรรมด้วย
ในหัวข้อวิชานี้ยังต้องศึกษาหลักเกณฑ์ตามหลักกฎหมายทหารอื่นๆ
เช่น พ.ร.บ.วินัยทหาร พ.ศ.๒๔๙๗ พ.ร.บ.ธรรมนูญทหาร พ.ศ.๒๔๙๘
และระเบียบข้อบังคับต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
รวมทั้งการศึกษาถึงหลักเกณฑ์และวิธีการในการสอบสวนต่างๆ
เพื่ออำนวยความยุติธรรมในการปกครองบังคับบัญชา
ซึ่งผู้บังคับบัญชาทุกระดับชั้นจะต้องปฏิบัติตามอำนาจหน้าที่อีกด้วย
๔. วิธีดำเนินการศึกษา
๔.๑ บรรยายในห้องเรียน ๖ ชั่วโมง
๕. ประเด็นคำถามสำคัญเกี่ยวกับเนื้อหาที่ศึกษา
๕.๑ คำว่า ต่อหน้าราชศัตรู มีความหมายเพียงใด
๕.๒ บุคคลที่อยู่ในอำนาจศาลทหาร
กระทำผิดอาญาทหารนอกราชอาณาจักร จะรับโทษในราชอาณาจักรได้หรือไม่ เพียงใด
๕.๓
อำนาจการลงทัณฑ์ของผู้บังคับบัญชามีขอบเขตแค่ไหนเพียงใด
๕.๔
การกระทำความผิดทางอาญาที่ผู้บังคับบัญชาทหาร สามารถลงทัณฑ์ทางวินัยได้
มีหลักเกณฑ์อย่างไร
๕.๕
ความผิดเกี่ยวกับผู้ควบคุมเรือรบแห่งราชนาวี มีหลักเกณฑ์อย่างไร
๕.๖ ทหารยอมพ่ายแพ้แก่ราชศัตรูในการยุทธ เป็นความผิดหรือไม่เพียงใด
๕.๗ การทำร้ายผู้บังคับบัญชา
กับทำร้ายผู้ใหญ่เหนือตน มีผลแตกต่างกันหรือไม่เพียงใด
๕.๘
การหนีราชการทหารของข้าราชการประจำการกับทหารกองประจำการ
มีหลักเกณฑ์และลงโทษอย่างไร
๕.๙ การกระทำผิดวินัยทหารนอกราชอาณาจักร
จะลงทัณฑ์ในราชอาณาจักรได้หรือไม่
๕.๑๐ การสอบสวนข้อเท็จจริง
มีขั้นตอนและวิธีการปฏิบัติอย่างไร
๖. เอกสารประกอบการศึกษา
๖.๑ เอกสารของผู้บรรยาย
๖.๒ วิชา ศิวะบวร, น.อ.,
กฎหมายอาญา ๑
๖.๓ หาญ พิจารณ์จิตร, น.อ., ประมวลกฎหมายอาญาทหาร
๖.๔ วิชา ศิวะบวร, น.อ., แนวปฏิบัติเมื่อเป็นกรรมการสอบสวน
๖.๕ ชูชีพ บุญใช้, น.อ., แนวปฏิบัติเมื่อเป็นกรรมการสอบสวน
(ตัวอย่างสำนวนการสอบสวน)
๗. เอกสารอ่านประกอบเพิ่มเติม
๗.๑ หยุด แสงอุทัย, หลักกฎหมายอาญา (ห้องสมุด ยศ.ทร.)
๗.๒ สุธน มั่นวิมล, น.อ.,
หลักการสอบสวน (ห้องสมุด ยศ.ทร.)
๗.๓ วุฒิ มีร่าย, น.อ., เขาสอบสวนกันอย่างไร, นาวิกศาสตร์ ก.ค.๒๗ หน้า ๒๓ ๓๓