๒๑๐๔๐๑๐๑๐๑

หัวข้อวิชา    วิวัฒนาการทางทหารและสงครามทางเรือ

 

สาระประมวล

 

ความมุ่งหมาย      เพื่อศึกษาและให้เข้าใจถึงประวัติความเป็นมาของวิวัฒนาการทางทหาร และสงครามทางเรือในยุคต่างๆ

 

ขอบเขตการศึกษา       บรรยายถึง

                            ๑.    ความหมายและจุดมุ่งหมายของสงครามทางเรือ

                            ๒.   วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือในอดีตยุคเรือกรรเชียง

                            ๓.    วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือยุคเรือใบ

                            ๔.    วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือยุคเรือกลไฟ

                            ๕.    วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือในสงครามโลกครั้งที่ ๑

                            ๖.    วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือในสงครามโลกครั้งที่ ๒

                            ๗.    วิวัฒนาการ และสงครามทางเรือภายหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ จนถึงปัจจุบัน

 

สาระคู่มือ

. ความสำคัญ

      ในการทำสงครามนับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มนุษย์ได้พยายามหาวิธีการทำให้ฝ่ายตนเองเป็นฝ่ายได้เปรียบ เหนือฝ่ายตรงข้ามและต้องการเป็นฝ่ายชนะในการทำสงคราม การศึกษาในหัวข้อวิชานี้จะมุ่งเน้นให้นายทหาร นักเรียนได้มองเห็นภาพของวิวัฒนาการของสงครามทางเรือ นับตั้งแต่จุดเริ่มต้นซึ่งมีความเปลี่ยนแปลงอย่างช้าๆ อันเนื่องมาจากความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในแต่ละยุคสมัยจนกระทั่งถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นที่แน่นอนว่า การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวย่อมมีผลกระทบต่อรูปแบบของสงครามในยุคสมัยนั้นๆ การศึกษาถึงวิวัฒนาการและการสงครามทางเรือในอดีตจะทำให้ทราบความเป็นมาและเป็นพื้นฐานในการศึกษาและเป็นพื้นฐานในการศึกษาการสงครามทางเรือในปัจจุบัน

           

. ความมุ่งหมาย

            เพื่อให้ทราบถึงวิวัฒนาการและสงครามทางเรือ นับตั้งแต่ กำเนิดของสงครามทางเรือจนถึงปัจจุบัน อันจะเป็นพื้นฐานการศึกษาของการปฏิบัติการทางเรือ นอกจากนั้นยังทำให้เกิดแนวความคิดในการใช้กำลังทางเรือ ตลอดจนหลักการของการปฏิบัติการทางเรือ

           

. สาระสังเขปการศึกษา

            ในการทำสงครามทางเรือนั้น ยุทธนาวีซึ่งเป็นที่รู้จักกันครั้งแรกในประวัติศาสตร์ คือ การยุทธที่ซาลามิส (Salamis) ระหว่างกรีกกับเปอร์เซีย ในราว ๔๘๐ ปี ก่อนคริสตกาล ในห้วงเวลานั้น มนุษย์คงจะให้ความสำคัญกับเรือรบซึ่งยังเป็นเรือกรรเชียงไม่มากไปกว่าการเป็นพาหนะนำทหารราบไปกับเรือ ดำเนินยุทธวิธีด้วยการนำเรือเข้าชนเรือฝ่ายตรงข้ามให้เสียหาย ต่อมามีผู้คิดค้นประดิษฐ์ไฟกรี๊ก ซึ่งเป็นส่วนผสมของกำมะถัน ชัน ดินดำ กรด ดินประสิวและน้ำมันปิโตรเลียมต้มปนกัน จึงเกิดความเหนียวและเมื่อยิงหรือขว้างไปแล้วจับติดเนื้อไม้และติดเป็นไฟขึ้นเมื่อถูกอากาศ วิธีการดับไฟต้องใช้น้ำหรือทรายในการดับไฟ จากนั้นได้มีการนำปืนใหญ่มาติดตั้งบนเรือและระบบอาวุธได้ถูกพัฒนาก้าวหน้าเรื่อยมา จนถึงปัจจุบันนี้การทำลายเรือฝ่ายตรงข้ามไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยสายตาอีกต่อไป ด้วยความก้าวหน้าของวิทยาการด้านไมโครอิเล็กทรอนิกส์ ได้ทำให้ระบบการค้นหา ตรวจจับ พิสูจน์ฝ่าย กับความก้าวหน้าในการออกแบบระบบอำนวยการยุทธ เมื่อใช้ร่วมกับอาวุธนำวิถีซึ่งมีระยะยิงพ้นขอบฟ้า ทำให้การตัดสินใจใช้กำลังกระทำได้ตั้งแต่ระยะไกล ระบบนี้ได้กลายมาเป็นขีดความสามารถหลักในการทำสงครามผิวน้ำของกองเรือ

            ในอีกมิติหนึ่งของการทำสงครามทางเรือนั้น เทคโนโลยีที่สำคัญในสงครามโลกครั้งที่ ๑ ที่มีอิทธิพลสำคัญต่อสงครามทางเรือ ได้แก่ เรือดำน้ำ ซึ่งเยอรมันได้นำมาใช้ในการรังควานเส้นทางคมนาคมที่จะเข้าสู่เกาะอังกฤษ และทุ่นระเบิดที่ใช้ในการปิดช่องทางเข้า - ออกท่าเรือ เพื่อตัดรอนเศรษฐกิจและศักดิ์สงครามของฝ่ายตรงข้าม และ เครื่องบิน ทำให้สงครามโลกครั้งที่ ๑ เป็นสงครามที่รบกันทั้งสามมิติ เป็นผลให้มีการคิดค้นพัฒนาประดิษฐ์เครื่องมือ อุปกรณ์หรืออาวุธที่ใช้ต่อต้านภัยทั้งสามมิตินี้

            ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๒ เป็นยุคที่วิทยาการต่างๆ มีความก้าวหน้าขึ้นมาก เรือรบมีสมรรถนะสูงขึ้น ขนาดของสงครามกับความต้องการลำเลียงกำลังพล ส่งผลให้มีการต่อเรือยกพลขึ้นบกโดยเฉพาะ เป็นการขยายความสามารถในการรบและเสริมกำลังให้กับ Expeditionary Force ตามแนวคิดเดิม ปืนใหญ่เรือยุคนี้ยิงได้แม่นยำมาก (ดูการรบระหว่าง MS Bismarck กับ HMS Hood) ระบบตรวจจับต่างๆ มีประสิทธิภาพสูงขึ้น บทบาทของเรือดำน้ำแม้จะไม่อาจแสดงผลในการรบแตกหักแต่สามารถนำหลักการสงคราม Fleet-in-Being มาสู่การปฏิบัติได้ผล

            แนวความคิดในการทำสงครามทางทะเลของยุคนี้ก้าวกระโดดไปอย่างเด่นชัด จากเดิมที่มีการใช้เรือรบหลัก ๓ ประเภท คือ เรือประจัญบาน เรือลาดตระเวนและเรือพิฆาต ไปสู่การใช้เรือบรรทุกเครื่องบิน มีการใช้เครื่องบินทะเลลาดตระเวนและโจมตี มีการใช้กองเรือบรรทุกเครื่องบินโจมตีที่หมายบนฝั่ง (ดูการยุทธ์ที่เพิร์ล ฮาเบอร์) มีการต่อสู่กันระหว่างกองเรือด้วยเครื่องบินจากระยะพ้นขอบฟ้า (ดู The Battle of Midway และ The Battle of Coral Sea) การค้นหาและไล่ล่าเรือด้วยเครื่องบิน (ดู The Chasing of Bismarck) ได้มีการพัฒนากิจการสงครามขึ้นมาใหม่ คือ การยุทธ์สะเทินน้ำสะเทินบก ซึ่งมีความซับซ้อนและต้องการความร่วมมือและการประสานสอดคล้องของกำลังรบทุกมิติอย่างดีเยี่ยมจึงจะประสบผลสำเร็จ หาไม่แล้วจะเป็นการล้มเหลวที่นำไปสู่การสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่

            โลกอยู่ในยุคสงครามเย็นอย่างเด่นชัดหลังจบสงครามโลกครั้งที่ ๒ ตั้งแต่ ค.ศ.๑๙๔๕ จนถึงการล่มสลายของสหภาพโซเวียต การพัฒนากองทัพเรือเกิดขึ้นเพื่อตอบสนองภาวการณ์เผชิญหน้ากันระหว่างโลกคอมมิวนิสต์กับโลกเสรี ช่วงระยะเวลานี้มีการแข่งขันกันทางด้านการพัฒนาเทคโนโลยีด้านการทหารอย่างมาก กำลังทางเรือถูกออกแบบให้รบได้สามมิติ ได้แก่ การต่อสู้เรือผิวน้ำ การป้องกันภัยทางอากาศและการปราบเรือดำน้ำ และยังถูกออกแบบให้มีความอยู่รอดสูงขึ้น โดยการแบ่งส่วนต่างๆ ในเรือเพื่อผนึกน้ำและพัฒนาระบบเป้าลวง พัฒนาเครื่องยนต์ให้มีสมรรถนะสูงขึ้น พลังงานนิวเคลียร์ถูกพัฒนามาใช้เป็นต้นกำลังขับของเรือรบและเรือดำน้ำขนาดใหญ่ ทำให้เรือเหล่านั้นอยู่ในทะเลได้นานมากขึ้น อาวุธมีพิสัยทำการไกลพ้นขอบฟ้าและสามารถนำวิถีเข้าสู่เป้าหมายได้เอง แนวความคิดในการทำสงครามทางทะเลในยุคนี้บางส่วนย้อนกลับไปหาแนวคิดในอดีต คือ การใช้เรือเล็กเข้าต่อต้านเรือใหญ่ในพื้นที่ได้เปรียบหรือจู่โจมด้วยอำนาจการยิงที่เพียงพอเพื่อทำลายเรือขนาดใหญ่ (ดู สงครามยิว - อาหรับ) ได้สร้างกระแสความนิยมเรือเร็วโจมตีแบบต่างๆ ขึ้นอีกครั้งหลังจากเรือตอร์ปิโดเคยได้รับความนิยมมาแล้วในยุคเรือกลไฟช่วงต้น ในขณะที่กองทัพมหาอำนาจใช้เรือใหญ่และเครื่องบินทางทะเลเป็นกำลังหลักและมีการสนธิขีดความสามารถของกำลังทางเรือเข้ากับกำลังจากเหล่าทัพอื่นในรูปแบบของการปฏิบัติการร่วม

            ยุคหลังสงครามเย็น เมื่อภัยคุกคามจากลัทธิคอมมิวนิสต์ลดลง ภัยคุกคามจากองค์กรที่ไม่ใช่รัฐเริ่มถูกพิจารณาอย่างเอาจริงเอาจังมากขึ้น (ดู กรณี ๙๑๑) การต่อสู้ระหว่างดินแดนหรือชนเผ่าภายในรัฐรุนแรงขึ้น ประเทศต่างๆ ต้องปรับแนวความคิดในการพัฒนากำลังรบทางทะเลใหม่ ในขณะที่ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีได้ช่วยพัฒนาการออกแบบ วัสดุและเทคนิคในการต่อเรือให้สามารถซ่อนพรางตัวเองจากสัญญาณคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าและลดคลื่นความร้อนจากตัวเรือได้ ส่งผลให้ถูกตรวจจับได้ยาก ระบบอาวุธถูกปรับปรุงให้มีพิสัยทำการนับร้อยไมล์ทะเล มีความแม่นยำมากทั้งการโจมตีเป้าหมายในทะเลและเป้าหมายบนบก ในอีกด้านหนึ่ง แนวโน้มการค้าเสรีและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีช่วยให้ประเทศต่างๆ มีโอกาสสร้างความมั่งคั่งร่ำรวยจากการค้าและใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติในทะเลทั้งมีและไม่มีชีวิต การพัฒนากำลังทางเรือเป็นไปเพื่อให้สามารถรักษาผลประโยชน์ได้ทั้งภายในและภายนอกประเทศ การพัฒนากองทัพเรืออาจกล่าวได้ว่าพัฒนาขึ้นตามแนวความคิด 3 - S (Smart, Stand-off & Stealthy) ส่วนแนวคิดการใช้กำลังทางทะเลมุ่งไปที่ความปลอดภัยและความมั่นคงของกิจกรรมทางเศรษฐกิจทางทะเล โดยให้ความสำคัญต่อการควบคุมทะเลและการรักษาเส้นทางคมนาคม มีทั้งการให้ความช่วยเหลือ การรักษากฎหมายและการใช้กำลังทางเรือต่อสู้เพื่อบีบบังคับ ประเทศมหาอำนาจใช้ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีช่วยเหลือให้เกิดการรวมพลังอำนาจทางทหารและพลังอำนาจอื่นเข้าด้วยกันทั้งกำลังทางบก ทางเรือ ทางอากาศ อวกาศและพลเรือน

 

. วิธีดำเนินการศึกษา

     ๔.๑  บรรยายในห้องเรียน ๓ ชั่วโมง

     ๔.๒  แบ่งกลุ่มอภิปราย ๓ ชั่วโมง

     ๔.๓  แถลงผลการสัมมนา ๓ ชั่วโมง

           

. ประเด็นคำถามสำคัญเกี่ยวกับเนื้อหาที่ศึกษา         

   

๖. เอกสารประกอบการศึกษา

    ๖.๑  อุฬาร มงคลนาวิน พล.ร.ท., วิวัฒนาการ คุณลักษณะและขีดความสามารถกำลังรบทางเรือ, ๒๕๓๖

    ๖.๒  ชะโอษฐ์ พัฒนฤกษ์สิน, น.อ., วิวัฒนาการของสงครามทางเรือ ประเภทของเรือรบ เครื่องบิน, ๒๕๓๐

    ๖.๓ Richard Hill, Medium Power Strategy Revisited, Sea power Center: Working Paper No.3, March 2000

    ๖.๔  Stanfield Turner, VADM USN, Mission of the U.S.Navy, Naval War College Review, March 1974

http://www.nwc.navy.mil/press/review/1998/winter/art10w98.htm

 

๗. เอกสารอ่านประกอบเพิ่มเติม

 

LINKS

คู่มือแนะนำนักศึกษา แถลงหลักสูตร สาระหลักสูตร แนะนำหลักสูตร รายการเอกสารอ่านประกอบ

ประมวลการศึกษา ALL ความมั่นคง ยุทธศาสตร์และนโยบาย เสนาธิการกิจ ปฏิบัติการทางทหาร สังคม

 คู่มือการศึกษา ความมั่นคง ยุทธศาสตร์และนโยบาย เสนาธิการกิจ ปฏิบัติการทางทหาร สังคม

ครูช่วยสอน วิทยากรประจำกลุ่มสัมมนา

LINKS

หมวดวิชาความมั่นคง

หมวดวิชาเสนาธิการกิจ

หมวดวิชาการปฏิบัติการทางทหาร

ตอนที่ ๑ หลักยุทธศาสตร์

ตอนที่ ๑ การจัดและหน้าที่ฝ่ายอำนวยการ

ตอนที่ ๑ การปฏิบัติการทางทหาร

ชุดวิชา หลักยุทธศาสตร์

ชุดวิชา การจัดและหน้าที่ฝ่ายอำนวยการ

ชุดวิชา การปฏิบัติการทางเรือและการสนับสนุนอื่นๆ

   โครงสร้างและประเมินยุทธศาสตร์

   การจัดฝ่ายอำนวยการของ ทร.

   วิวัฒนาการทางทหารและสงครามทางเรือ

   สถานการณ์ของโลกในปัจจุบัน

   การกำลังพล

   การปฏิบัติการทางเรือโดยทั่วไป

   กำลังอำนาจแห่งชาติ

   การข่าว

   การสงครามผิวน้ำ

   กำลังอำนาจของชาติทางทะเล

   การยุทธการ

   การสงครามใต้น้ำ

   การพาณิชย์นาวี

   การส่งกำลังบำรุง

   การควบคุมเรือพาณิชย์และเรือประมง

   กิจการอู่ซ่อมสร้าง/ต่อเรือ

   การสื่อสารอิเล็กทรอนิกส์

ชุดวิชา การปฏิบัติการทางทหารทั่วไปและการสงครามพิเศษ

ชุดวิชา โครงสร้างและแนวความคิดทางยุทธศาสตร์

   การกิจการพลเรือน

   การวางแผนทางทหาร

   นโยบายความมั่นคงแห่งชาติ

   สัมมนาการจัดและหน้าที่ฝ่ายอำนวยการ

   การปฏิบัติการร่วม

   ยุทธศาสตร์ทหาร

ตอนที่ ๒ การเรียบเรียงและการบรรยาย

   การสงครามพิเศษและการก่อการร้ายสากล

   ยุทธศาสตร์ทะเล

ชุดวิชา เทคนิคการสื่อความหมาย

   การปฏิบัติการทางทหารนอกเหนือจากสงคราม

   ยุทธศาสตร์ทางเรือ

   การคิดอย่างมีเหตุผล

ตอนที่ ๒ กฎหมาย

   สัมมนาโครงสร้างและแนวความคิดทางยุทธศาสตร์

   ระเบียบงานสารบรรณ

ชุดวิชา กฎหมาย

   สัมมนายุทธศาสตร์ทางเรือ

   การเขียนหนังสือราชการและการสรุปเรื่อง

   กฎหมายอาญาทหาร

ตอนที่ ๒ ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจ

   การพูดในที่สาธารณะ

   กฎหมายระหว่างประเทศ

ชุดวิชา เศรษฐศาสตร์ทั่วไป

   การบรรยายสรุป

   กฎหมายทะเล

   เศรษฐศาสตร์ทั่วไป

   การอภิปรายและการประชุม

   แนวทางเมื่อเป็นกรรมการสอบสวน

   หลักเศรษฐศาสตร์การคลัง

   การเขียนบทความทางวิชาการ

   สัมมนากฎหมาย

   หลักเศรษฐศาสตร์ระหว่างประเทศ

ชุดวิชา การเรียบเรียงการพิจารณาของฝ่ายอำนวยการ

หมวดวิชาสังคม

ชุดวิชา หลักเศรษฐศาสตร์การพัฒนา

   การพิจารณาของฝ่ายอำนวยการ

ตอนที่ ๑ สังคม

   การพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคม

   สัมมนาการพิจารณาของฝ่ายอำนวยการ

ชุดวิชา สังคม

   เศรษฐกิจกับการทหาร

   การจัดทำเอกสารการพิจารณาของฝ่ายอำนวยการ

   มารยาทและการเข้าสังคม

ตอนที่ ๓ ยุทธศาสตร์การเมือง

ตอนที่ ๓ การบริหารงาน

   คุณธรรมและจริยธรรมสำหรับนักบริหาร

ชุดวิชา กิจการระหว่างประเทศ

ชุดวิชา หลักการและเทคนิคการบริหาร

   การพัฒนาบุคลิกภาพ

   ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

   สารสนเทศเพื่อการจัดการ

   ภาษาอังกฤษ

   องค์การระหว่างประเทศ

   หลักการบริหารและการจัดระเบียบงาน

   การจัดเลี้ยง

   การขัดแย้งและระงับข้อขัดแย้งระหว่างรัฐ

   การบริหารงานเชิงกลยุทธ์

ตอนที่ ๒ กิจกรรมและการบรรยายพิเศษ

   ประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

   การบริหารทรัพยากรกองทัพเรือ

ชุดวิชา กิจกรรมและการบรรยายพิเศษ

   ประเทศในภูมิภาคเอเชีย

   การบริหารจัดการความรู้ (KM)

   ปฐมนิเทศ

ชุดวิชา กิจการในประเทศ

   การบริหารโครงการ

   กีฬา

   การเมืองภายในประเทศ

   สัมมนาหลักการและเทคนิคการบริหาร

   การบรรยายพิเศษ

   สัมมนายุทธศาสตร์การเมือง

ชุดวิชา การวิเคราะห์และตกลงใจ

   กิจกรรมนายทหารนักเรียน

หมวดวิชายุทธศาสตร์และนโยบาย

   การวิเคราะห์เพื่อตกลงใจ

   เวลาผู้บังคับบัญชา

ตอนที่ ๑ หลักการและทฤษฎีการทำสงคราม

   แนวทางการวิจัยและปฏิบัติการ

ตอนที่ ๓ ดูกิจการและศึกษาภูมิประเทศ

ชุดวิชา หลักการและทฤษฎีการทำสงคราม

   การวิเคราะห์ค่าใช้จ่าย

ชุดวิชา ดูกิจการและศึกษาภูมิประเทศ

   หลักการและทฤษฎีการทำสงคราม

   การควบคุมข่ายงาน

   ดูกิจการในกรุงเทพมหานครและใกล้เคียง

   สงครามในลักษณะต่างๆ

ชุดวิชา จิตวิทยาและภาวะผู้นำ

   ดูกิจการภาคต่างๆ

ตอนที่ ๒ บทเรียนยุทธศาสตร์จากประวัติการสงคราม

   จิตวิทยา

   ดูกิจการต่างประเทศ

ชุดวิชา บทเรียนยุทธศาสตร์จากประวัติการสงคราม

   ภาวะผู้นำ

 

   บทเรียนยุทธศาสตร์จากประวัติการสงคราม

 

 

   แนวความคิดในการพัฒนา ทร.

 

 

   สัมมนาบทเรียนยุทธศาสตร์จากประวัติการสงคราม